Τι είναι το ταξίδι; Είναι απλά η μετάβαση από ένα σημείο σε ένα άλλο, ή υπάρχει πίσω του και κάτι ακόμα, μια βαθύτερη αίσθηση που διαφοροποιείται με την ηλικία; Σ ημερινός συνοδοιπόρος στην «Τροφή για σκέψη» ο Βλαντισλάβ Μπάγιατς με το βιβλίο του «Χαμάμ Βαλκάνια» (εκδ. Κέδρος ) μας μιλάει για τις ψυχολογικές μεταβολές που βιώνουμε στο ταξίδι και τον τρόπο που μέσα από αυτό, γεννιέται η σοφία…
«Κάθε ταξίδι είναι μια αφιέρωση σε κάτι (σπάνια σε κάποιον) . Ύστερα από αυτό φεύγει ένα βάρος , φανερώνεται μια απάντηση , κάτι θυσιάζεται για την επίτευξη πολλών σκοπών. Παρότι υπάρχουν και εκπλήξεις. (…) Τα τελευταία χρόνια , ύστερα από τόσα χιλιόμετρα πίσω μου, άρχισαν να αλλάζουν τα συναισθήματά μου πριν και μετά το ταξίδι. Η αλλοτινή κατανοητή ταραχή ή το άγχος , με μια δόση κρυφής χαράς κατά την αναχώρηση , αντικαταστάθηκε από ένα περίεργο αίσθημα λύπης. Το ίδιο επαναλαμβανόταν κατά την επιστροφή: τη χαρά στη σκέψη ότι γυρνούσα στο σπίτι μου τη νικούσε ένα αίσθημα ελαφράς και αθώας λύπης (εφόσον υπήρχε) για όσα άφηνα πίσω μου. Αν κάποιος με ανάγκαζε να διαφοροποιήσω συναισθηματικά την αναχώρηση από την επιστροφή ομολογώ πως θα μπορούσα . Νομίζω ότι καταλαβαίνω καλύτερα τη λύπη της αναχώρησης από το μέρος προσωρινής παραμονής, παρά τη λύπη που νιώθω πριν φύγω από το σπίτι μου προσωρινά. Η λύπη που αισθάνομαι όταν αφήνω κάτι δικό μου είναι πολυσύνθετη , μοιάζει με δίλημμα, με κρυφή παραίτηση.
Ίσως το μυστικό να κρύβεται στα γηρατειά. Είναι γνωστό πως οι ηλικιωμένοι αποχωρίζονται το σπίτι τους δυσκολότερα από τους νέους έστω και για λίγο. Στα γεράματα εμφανίζεται μια εύλογη σωματική αβεβαιότητα , που επηρεάζει την ψυχολογία. Όταν το σώμα παύει να υπακούει και εξαρτάται από τη βοήθεια των άλλων, των δικών του ανθρώπων , που στο ταξίδι βρίσκονται μακριά, τότε η εικόνα της περιορισμένης αυτονομίας γίνεται σαφής. Το σώμα ορίζει το πνεύμα! Ακόμη και όταν το σώμα έχει γεράσει , ενώ το πνεύμα όχι. Εδώ το πνεύμα δε νικάει το σώμα. (…) Ωστόσο εγώ δεν είμαι (τόσο ή έτσι) γέρος. Απλώς για πρώτη φορά στη ζωή μου μπήκα στη διαδικασία της γήρανσης. Ή μάλλον για πρώτη φορά το συνειδητοποίησα. Παρότι το σώμα μου δεν με προδίδει ακόμα. Μολονότι δεν ξέρω αν αυτό το σύνορο που σημαίνει την αρχή της γήρανσης υπάρχει τελικά, πόσο μάλλον πού βρίσκεται και ως αποκαλύπτεται. (…) Άλλωστε μήπως η αρχή της σκέψης των γηρατειών είναι και η αρχή των γηρατειών; (…) Θυμάμαι όταν ρώτησα για πρώτη φορά κάποιον κάτι σχετικό με τα γεράματα (…) (σημ. τον υπερρεαλιστή γλωσσολόγο Τζόρτζε Κόστιτς) πρέπει να ήμουν εικοσιπέντε χρονών. Η απάντησή του ήταν εξίσου παράξενη και αναπάντεχη ,ίσως επειδή ακούστηκε ωμά αληθινή και πολύ πειστική. (…) « Ο άνθρωπος στα γεράματα αντιλαμβάνεται πόσο σύντομος είναι ο δρόμος μπροστά του. Λόγω αυτής της έλλειψης μέλλοντος , ο άνθρωπος , σαν να αντισταθμίζει το χρόνο, επιστρέφει ολοένα και περισσότερο στα νιάτα και στην παιδική ηλικία. Έτσι δημιουργεί μια ψευδαίσθηση για τη διάρκεια του χρόνου . Λες και το παρελθόν θα αντικαταστήσει, αλλά και θα αποζημιώσει το μέλλον. Θολώνει η αλήθεια για την απώλεια του αύριο και ξεθολώνει η εικόνα του χθες. Η απλούστερα: όσο λιγότερο χρόνο έχει ο άνθρωπος μπροστά του, τόσο περισσότερο τον αναζητά πίσω του»
Ήταν μια ξεχωριστή τόνωση των αναμνήσεων . Με τη βοήθειά της έφτανα σε νέα συμπεράσματα. Μάλλον έτσι γεννιόταν η σοφία. (…)
Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε το σημαντικότερο μέρος του ταξιδιού στα γηρατειά. Είναι εκείνη η αιώνια επιστροφή που αφορά τη μετανάστευση, τη διασπορά , τη μετακόμιση στο « παντοτινά εκεί» και που τελειώνει σχεδόν πάντα τραγικά με την επιθυμία της επιστροφής «στο τέλος εδώ» , στην πατρίδα , στην γενέτειρα, και, αν δεν υπάρχει πια, στον αφηρημένο χώρο που ορίζει η γεωγραφική τεκμηρίωση. Τα γεράματα γυρίζουν πάντα τους ανθρώπους στην πατρίδα. Ιδίως όταν ο θάνατος πλησιάζει. (…)
Ο θάνατος βρίσκεται πάντα στη θέση του. Η ζωή είναι διασκορπισμένη.»
Να έχετε μια υπέροχη νέα εβδομάδα, και καλό μήνα!